1. Cho trẻ ra ngoài sớm buổi sáng hoặc tối muộn để “hít khí trong lành”
Không ít cha mẹ tin rằng sáng sớm hoặc tối muộn là thời điểm không khí trong lành, thích hợp để trẻ hít thở sâu và “luyện phổi”. Tuy nhiên, thực tế hoàn toàn ngược lại. Vào buổi sáng sớm, đặc biệt trước 6 giờ, và vào buổi tối, các khí độc như CO₂, NO₂ hay bụi mịn PM2.5 thường tích tụ ở tầng không khí thấp, do chưa có ánh nắng và nhiệt độ đủ cao để khuếch tán. Khi trẻ hít phải, những chất ô nhiễm này sẽ xâm nhập vào phổi, gây kích ứng niêm mạc hô hấp và làm tăng nguy cơ viêm mũi, ho, thậm chí viêm phế quản.
Thời điểm được coi là có chất lượng không khí tốt nhất trong ngày thường là buổi trưa — khoảng 10h đến 14h — khi ánh nắng mạnh giúp khuếch tán các chất ô nhiễm lên cao. Dĩ nhiên, khi cho trẻ ra ngoài vào thời điểm này, mẹ nên chọn nơi thoáng mát, tránh nắng gắt trực tiếp, cho con đội mũ và uống đủ nước để bảo vệ da và đường hô hấp.
2. Giữ trẻ trong nhà để “tránh ô nhiễm”
Một sai lầm phổ biến khác là giữ trẻ trong nhà cả ngày vì sợ không khí bên ngoài ô nhiễm. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy không khí trong nhà có thể ô nhiễm gấp 2–4 lần so với ngoài trời. Các nguồn gây ô nhiễm trong nhà bao gồm khói thuốc lá, bụi mịn từ nấu ăn, khí phát thải từ nội thất, sơn tường, nấm mốc, và đặc biệt là vi khuẩn tích tụ trong điều hòa, quạt, rèm cửa, thảm hay thú nhồi bông.
Việc để trẻ ở trong không gian kín, ít được thay khí, khiến bụi bẩn và vi khuẩn tích tụ, có thể gây kích ứng mũi họng, dị ứng và viêm đường hô hấp dưới. Giải pháp tốt nhất là duy trì không gian sống thoáng khí, mở cửa sổ vào buổi trưa hoặc chiều, dọn dẹp thường xuyên và vệ sinh điều hòa định kỳ. Nếu sống ở khu vực đô thị hoặc có nhiều bụi mịn, mẹ có thể sử dụng máy lọc không khí có màng HEPA để cải thiện chất lượng không khí trong phòng, giúp hệ hô hấp của con được “thở sạch” hơn mỗi ngày.
3. Tự ý cho trẻ dùng kháng sinh và thuốc kháng viêm khi ốm
Tâm lý sợ bệnh “xuống phổi”, “biến chứng nặng” khiến nhiều phụ huynh tự ý cho con dùng kháng sinh hoặc thuốc kháng viêm mỗi khi ho, sổ mũi, sốt nhẹ. Tuy nhiên, đây là một trong những thói quen nguy hiểm nhất. Việc dùng kháng sinh không đúng chỉ định sẽ tiêu diệt cả lợi khuẩn có lợi, khiến sức đề kháng của trẻ suy giảm, đồng thời làm tăng nguy cơ kháng thuốc – khiến những lần ốm sau trở nên nặng và khó điều trị hơn.
Thực tế, phần lớn các bệnh lý hô hấp ở trẻ nhỏ (như cảm lạnh, viêm mũi, ho nhẹ) là do virus gây ra, và kháng sinh không có tác dụng với virus. Cách xử trí đúng là giúp con thông thoáng đường thở, nhỏ mũi bằng nước muối sinh lý, giữ ấm cơ thể, bổ sung dinh dưỡng và tăng cường sức đề kháng bằng vitamin D3, kẽm hoặc men vi sinh. Nếu trẻ sốt cao, thở nhanh, ho nặng hoặc bỏ bú, mẹ nên đưa con đi khám để được bác sĩ chỉ định điều trị phù hợp, tuyệt đối không tự mua thuốc.
4. Hạn chế vận động khi trẻ hay ốm
Nhiều cha mẹ lo con ốm yếu nên thường cho con nằm nghỉ nhiều, hoặc để con xem điện thoại, tivi để “giữ sức”. Nhưng chính điều này lại khiến hệ hô hấp của con hoạt động kém đi. Khi trẻ ít vận động, phổi không được mở rộng, khí cặn tồn đọng nhiều hơn, khiến quá trình trao đổi khí bị hạn chế. Điều đó không chỉ làm giảm dung tích phổi mà còn khiến cơ thể dễ mệt, dễ tái phát bệnh hô hấp.
Ngược lại, vận động phù hợp – chẳng hạn như bò, tập đứng, đi lại nhẹ nhàng, chơi với bóng, hoặc hít thở sâu ngoài trời (trong điều kiện không khí sạch) – giúp trẻ tăng dung tích phổi, tống đờm nhớt và khí cặn ra ngoài, cải thiện tuần hoàn máu và tăng sức đề kháng tự nhiên. Trẻ vận động thường xuyên cũng sẽ ăn ngon, ngủ ngon hơn và phát triển toàn diện cả thể chất lẫn tinh thần.Để bảo vệ hệ hô hấp non nớt của trẻ, điều quan trọng là cha mẹ cần hiểu đúng và hành động đúng. Không phải cứ sáng sớm là trong lành, không phải ở nhà là an toàn tuyệt đối, và cũng không phải kháng sinh là “thần dược”. Hãy cho con được vận động, hít thở đúng cách, sống trong không gian sạch và được chăm sóc khoa học — đó mới là cách giúp con có lá phổi khỏe mạnh, ít ốm và phát triển toàn diện.